Bilgi Dünyası

Düzeltme: Sağsan, M. (2024). Metalibrarians as Residents Beyond the Second Life: An Overview of Contradictory Concept on The Metaverse, 25(1), 32-52, doi: 10.15612/BD.2024.736

Bilgi Dünyası — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Arşivcilikte Güncel Konular

Burcu Aydemir Şenay — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Bu çalışmada, “Arşivcilikte Güncel Konular” başlıklı kitabın incelenmesi amaçlanmıştır. Kitap, arşivcilik alanında yaşanan ve/veya yaşanabilecek gelişmelerin, günümüz koşullarına göre değerlendirilmesini içeren, arşivcilikle ilgili güncel konuların kuramsal ve uygulamalı araştırmalarla desteklendiği sekiz farklı bölümden oluşmaktadır. Eser, arşivcilik alanıyla ilgili benzer konularda araştırma yapmak isteyen, içerdiği bölümlerde ele alınan konulara ilgi duyan ve bilgi sahibi olmak isteyen araştırmacılar açısından önemli bir kaynak olarak değerlendirilebilir.

Araştırma Kütüphanelerinde Hizmet Başarısının Tanımlanması: İSAM Kütüphanesi Örneği

Mehmet Kürşat Değer — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Bu çalışmada, Nuri Taşkın’ın aynı isimli doktora tezinden türetilen “Araştırma Kütüphanelerinde Hizmet Başarısının Tanımlanması: İSAM Kütüphanesi Örneği” başlıklı kitabının incelenmesi amaçlanmıştır. Kitap, araştırma kütüphanelerinin hizmet başarısını etkileyen faktörlerin, kullanıcı görüşleri doğrultusunda İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesi örneklemiyle değerlendirilmesini kapsayan dört bölümden oluşmaktadır. Bu kitapla araştırmacılar, araştırma kütüphaneleri ve İSAM Kütüphanesi hakkında kapsamlı bilgiler elde etmenin yanı sıra hizmet başarısı konusunda nitel bir değerlendirmenin sonuçlarına ulaşabilecektir.

Kamusal Bilgi Sistemleri ve Veri Yönetimi Politikaları Çerçevesinde Gizli ve Özel Güvenlik Gerektiren Belgelerin Yönetimi

Simge Kaya — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Bu çalışmada “Kamusal Bilgi Sistemleri ve Veri Yönetimi Politikaları Çerçevesinde Gizli ve Özel Güvenlik Gerektiren Belgelerin Yönetimi” başlıklı kitabın incelenmesi amaçlanmıştır. Kitap, yasal ve idari düzenlemeler çerçevesinde gizlilik derecesine sahip belgelerin yönetimini konu almaktadır. Kitapta gizlilik dereceli belgeler, belirlenen araştırma belgeleri üzerinden analiz edilmiş ve bir model önerisi sunulmuştur. Söz konusu kitap; belge yönetimi alanında çalışanlar, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü öğrencileri ve bu konuda bilgi edinmek isteyenler için bir rehber olarak değerlendirilebilir.

Editörden

Semanur Öztemiz — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Çevrimiçi Mahremiyet Farkındalığı

Vedat Gültekin — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Dijital teknolojiler ve internet günlük yaşamımızı kolaylaştırmaya devam ederken kullanıcıların mahremiyetini de olumsuz etkilemektedir. Çevrimiçi ortamın güvenli kullanımı hakkında yeterli düzeyde farkındalığa sahip olmayan bireylerin çevrimiçi mahremiyeti tehlike altındadır. Çevrimiçi mahremiyet farkındalığına sahip olmayan bireyler, çevrimiçi ortamda dolandırıcılık ya da istismar gibi farklı olumsuzluklarla karşı karşıya kalabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinde öğretim gören lisans öğrencilerinin çevrimiçi mahremiyet farkındalık düzeylerini belirlemek ve çevrimiçi mahremiyet farkındalığının çeşitli değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Nicel yönteme dayalı olarak yapılan araştırmanın katılımcıları, 2024 yılında Türkiye’deki Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinde öğrenim gören 335 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırma verileri, kişisel bilgi formu ve “çevrimiçi mahremiyet farkındalığı ölçeği” (Korkmaz, Vergili ve Karadaş, 2021) ile toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız gruplar t-testi ve tek yönlü varyans analizi (one-way ANOVA)’den yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin çevrimiçi mahremiyet farkındalıkları orta düzeydedir. Öğrencilerin çevrimiçi mahremiyet bilgisine sahip olmaları, çevrimiçi mahremiyet farkındalıklarını olumlu yönde etkilemektedir. Çevrimiçi mahremiyet hakkında bilgisi olan öğrencilerin çevrimiçi mahremiyet farkındalıkları, diğerlerine göre daha yüksektir. Öğrencilerin çevrimiçi mahremiyet farkındalıkları, yalnızca iletişim alt boyutunda, cinsiyetlerine ve internette geçirdikleri süreye göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermektedir. Öğrencilerin çevrimiçi mahremiyet farkındalıkları ile kişisel bilgisayarları olup olmaması, çevrimiçi mahremiyet endişeleri olup olmaması, sınıf düzeyleri ve çevrimiçi ortamları kullanma amaçları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur. Çalışma sonuçları, bilgi ve belge yönetimi bölümü öğrencilerinin çevrimiçi mahremiyet farkındalığının genel bir değerlendirmesini yapılmasını sağlayarak mevcut duruma ışık tutmaktadır. Ayrıca çevrimiçi mahremiyet literatürüne de katkı sunmaktadır.

Türkiye’deki Dijital Katılımcı Sözlüklerde Kütüphane Algısı: Metaforik İfadelerin Toplumsal Yansımaları

Ali Kavak — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Bu çalışma, dijital katılımcı sözlüklerdeki “kütüphane” kavramına ilişkin kullanıcı yorumlarında kullanılan metaforları incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, kütüphanelerin toplumsal algısını ve dijital çağdaki rolünü anlamayı hedeflemektedir. Araştırma, Ekşi Sözlük (397 yorum) ve Uludağ Sözlük (186 yorum) platformlarındaki kullanıcı yorumlarını nitel araştırma yöntemi ve içerik analizi tekniği kullanarak incelemiştir. Veriler, kavramsal metafor teorisi çerçevesinde analiz edilmiş ve MAXQDA yazılımı kullanılarak kodlanmıştır. Analiz sonucunda metaforlar beş ana tema altında toplanmıştır: kütüphaneyi fiziksel bir mekâna, ruhsal ve zihinsel bir mekâna, bilgi ve kültürün merkezine, huzur ve sakinlik mekânına benzeten ve işlevsel olarak yetersiz gören metaforlar. Bulgular, kütüphanelerin sadece bilgi kaynağı olmaktan öte, toplumsal, kültürel ve bireysel gelişim için kritik öneme sahip kurumlar olarak algılandığını göstermiştir. Kullanıcıların kütüphanelerden beklentilerinin çok yönlü olduğu, bu kurumları huzur bulunan, kişisel gelişim için fırsatlar sunan, toplumsal eşitsizlikleri azaltan ve kültürel mirasın korunduğu mekânlar olarak gördükleri ortaya çıkmıştır. Bu çalışma, kütüphanelerin toplumsal algısını ve dijital çağdaki rolünü yeniden değerlendirmeye ışık tutmaktadır. Bulgular, kütüphanelerin çağdaş toplumdaki yerini ve önemini yeni bir perspektiften ortaya koymakta ve geleceğe yönelik stratejilerini şekillendirmede önemli içgörüler sunmaktadır. Bununla birlikte, bazı kullanıcıların kütüphaneleri işlevsel açıdan yetersiz bulması, bu kurumların çağın gereksinimlerine uyum sağlama konusunda zorluklarla karşı karşıya olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak, kütüphanelerin geleceği, değişen toplumsal ihtiyaçlara ve teknolojik gelişmelere nasıl uyum sağlayacaklarına bağlı olacaktır.

Türkiye’de Bilgi ve Belge Yönetimi Araştırmacılarının İnterdisipliner Yayın Kalıpları: Disiplin Sınırlarını Aşmak

Kemal Yayla — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

This study examines the interdisciplinary publication patterns of Information and Document Management (IDM) / Information and Records Management researchers in Turkey, determining whether their academic publishing trends align with global tendencies in the field. A data-driven and reproducible research methodology was adopted. Journal articles of 100 IDM researchers from 13 active universities in Turkey were compiled from the YÖK Academic database. Additionally, the publications were analyzed using respective journals obtained from the TR Dizin database. Word2Vec was utilized to identify semantic relationships, UMAP was used for visualization, and the Radius of Gyration (ROG) was computed to express researchers’ interdisciplinary tendencies quantitatively. T-tests and ANOVA were applied to assess differences based on demographic variables. The findings reveal that the average ROG value of IDM researchers in Turkey is 7.23, indicating a general tendency to transcend disciplinary boundaries. No significant differences in interdisciplinary tendencies were found based on academic rank, gender, or institution. The study deepens the understanding of the interdisciplinary nature of the IDM field, introduces methodological innovations through advanced data analysis methods, and contributes to the literature by creating a unique dataset. Future research should explore interdisciplinary tendencies in the IDM field by utilizing more extensive datasets and conducting international comparative analyses.

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin İş Yeri Örgüt Kültürü Beklentileri

Erdinç Alaca — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Örgüt kültürü, örgütü oluşturan unsurların etkileşimiyle oluşmakta, kurumsal performansa yön vermektedir. Personel ise kültürün oluşturulması ve aktarılması süreçlerinde rol oynamaktadır. Kültürün aktarılabilir özelliği uygun örgüt kültürüne sahip olunduğunda olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle mevcut örgüt kültürünün yeni çalışanların beklentisiyle uyumu kurum ve çalışan açısından önemlidir. Bu araştırma kapsamında Ankara’daki Bilgi ve Belge Yönetimi (BBY) Bölümlerinde eğitim gören 4. sınıf öğrencilerinin iş yeri örgüt kültürü beklentilerinin saptanması amaçlanmıştır. Katılımcıların nasıl bir örgüt kültürüne dâhil olmak istedikleri, kuruma bakış açılarını olumsuz etkileyecek unsurların ve çalışmak istedikleri kurumların özelliklerinin neler olduğu sorularına yanıt aranmıştır. Araştırmada betimleme yöntemi kullanılmış ve anket tekniğinden yararlanılmıştır. 101 katılımcıya anket uygulanmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların iş hayatında dâhil olmak istedikleri örgüt kültürünün ağırlıklı olarak iş birliği ve yaratıcı kültür karışımı bir kültür olduğu ortaya çıkarılmıştır. Yenilikçi düşüncelerin dikkate alınmaması, iş yükü dağılımında dengesizlik gibi uygulamalar katılımcıların kuruma bakışını yüksek düzeyde olumsuz etkilemektedir. Katılımcıların, yenilik isteği ve vizyonu olan, eğitim ve gelişime açık kurumlarda potansiyellerini daha iyi yansıtma niyetinde oldukları saptanmıştır. Kurumlarda mevcut kültür ile hedeflenen kültür uyumu göz ardı edilmemelidir. Katılımcılarda örgüt kültürüne karşı algı ve farkındalık yaratılmalı, kurumlar ise kültürel beklentileri dikkate almalıdır.

Ankara’daki Vakıf Üniversite Kütüphanelerinde Bütçe Yönetimi

Mücahit Sert, Malik Yılmaz — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Teknolojinin ilerlemesi, bilgi kaynaklarının niteliğini ve kullanıcıların bilgi ihtiyaçlarını ve bilgi erişim davranışlarını değiştirmiştir. Kütüphaneler, bu değişimi takip etmek ve kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karşılayabilmek için yeterli finansal kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Küresel ve yerel ekonomik gelişmeler, özellikle dövizdeki ve enflasyondaki yükseliş, üniversite kütüphanesi yöneticilerini bütçelerini daha etkin ve verimli kullanmaya zorlamaktadır. Bütçe yönetimi doğrultusunda hazırlanan etkili bir bütçeleme planlaması ve uygulaması, kütüphanenin belirlediği hedeflere ulaşmasını kolaylaştıracaktır. Bu araştırmada, Ankara’daki vakıf üniversitesi kütüphanelerinde bütçe yönetiminin nasıl yürütüldüğü incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve verilerin ortaya konulmasında durum çalışması deseni tercih edilmiştir. Araştırma kapsamında görüşme tekniği ile veri toplanmış ve elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırma sonucunda, kütüphane bütçesi hazırlanırken kullanıcı odaklı bir yaklaşımın benimsendiği, bütçenin büyük bölümünün bilgi kaynaklarının sağlanmasına ayrıldığı ve döviz ile enflasyon artışının bütçe üzerinde olumsuz etkilerinin olduğu belirlenmiştir.

Yükseköğretim Kurumlarının Akreditasyon Sürecinde Kütüphane ve Bilgi Hizmetlerinin Rolüne Yönelik Kavramsal Bir Yaklaşım

Coşkun Polat, Mehmet Ali Akkaya — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Geride kalan yüzyılın son çeyreği ile birlikte yeryüzünün evrimini şekillendiren en önemli değişim adımlarından biri olan küreselleşme, insanlık adına dünyayı daha iyi bilinir, takip edilebilir ve farklı açılardan karşılaştırılabilir bir noktaya taşımıştır. Daha hızlı ve kolay erişim ile etkileşim üzerine inşa olunan bu yakınsama, kapsam sürekli genişleyen yoğun bir rekabeti de beraberinde getirmiştir. Bugün gelinen noktada, rekabette avantajı ve maddi-manevi farklı odakları olabilen karlılığı sağlayacak çabaların asıl kaynaklarından biri de benzerler arasında fark edilmek ve tercih edilmeyi sağlayacak bir fark yaratmaktır. Fark edilme ve fark yaratma çabasının günümüzdeki en somut adımlarından biri, sunulan mal ve/veya hizmetleri belirli bir kalite düzeyine çıkarmak ve söz konusu kalitenin sürekliliğini güvence altına almaktır. Sistematik ve çok fonksiyonlu bir işleyişi gerektiren bu süreç tanınmak, onaylanmak ve yetkin kabul edilmek anlamına gelecektir ve bugün hemen tüm kurum ve kuruluşların asli çabasıdır. Bu çalışmada, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de fark edilme ve fark yaratma açısından yükseköğretim kurumlarının gündeminde daha çok yer almaya başlayan kaliteli hizmet bağlamında akreditasyon süreci ve bu süreçte üniversite kütüphanelerinin rolünün ortaya konulması amaçlanmıştır. Yükseköğretim kurumlarının akreditasyon sürecine kütüphanelerin penceresinden kavramsal temelli bir bakışın kurgulandığı çalışmada, betimleme yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmanın kapsamını, kalite ve akreditasyon kavramları ile süreçlerinin yükseköğretim kurumlarının kütüphaneleri ile kesişen yanları ile bu yanların sürece katkısının kavramsal boyutu oluşturmaktadır. Kalite ve akreditasyon süreçlerinin yükseköğretim kurumlarındaki yeri ve önemini kütüphane ile olan ilişkisi üzerinden serimlemeyi hedefleyen çalışma, bu yönüyle ulusal literatürde benzerlerinden ayrılmaktadır. Kalite ve akreditasyon süreçlerinin yakın gelecekte Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarının öncelikli gündemi içinde yer almaya devam edeceği öngörüsü ile bakıldığında, çalışmanın hem üniversite kütüphanelerin akredite sürecindeki yeri ve öneminin daha belirgin görülmesini, hem de bu kütüphanelerin sürece katkısının derinliğinin sorgulanmasını sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Lisansüstü Öğrenciler İçin Veri Okuryazarlığı Becerileri Ölçeği Uyarlama Çalışması

Yaren Ece Koçak, Vildan Ateş — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Günümüz dijital dünyasında her gün kullanıcılar ve sistemler tarafından yüksek miktarda veri üretildiğinden veri okuryazarlığı bireyler için önemli bir beceri olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Oguguo, Nannim, Okeke, Ezechukwu, Christopher ve Ugorji (2020) tarafından lisansüstü öğrencilerin veri okuryazarlığı becerilerini ölçmek için geliştirdikleri “Veri Okuryazarlığı Becerileri Ölçeği”ni Türkçeye uyarlamaktır. Bu çalışmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak Oguguo ve diğerleri (2020) tarafından geliştirilen “Veri Okuryazarlığı Becerileri Ölçeği” kullanılmıştır. Veri Okuryazarlığı Becerileri Ölçeği 22 ifadeden oluşmakta ve veri toplanması ve hazırlanması, hipotezler ve problem açıklama, veri analizi ve görselleştirme/raporlama ve yorumlama olmak üzere dört alt boyuta sahiptir. İlk olarak ölçek İngilizceden Türkçeye çevirmek için dilsel eşdeğerlik çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Dilsel eşdeğerlik sağlandıktan sonra veriler toplanmış ve geçerlik ve güvenirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu, devlet üniversitelerinde yüksek lisans veya doktora öğrenimi gören 251 lisansüstü öğrencisidir. Bu çalışmada toplanan verilerin analizi için iki istatistik paket programı kullanılmıştır. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları kapsamında açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, madde toplam korelasyonu, Cronbach Alpha güvenirlik katsayısından yararlanılmıştır. Analizler sonucunda Türkçeye uyarlanan Veri Okuryazarlığı Becerileri Ölçeği’nin 17 madde ve üç alt boyut ile geçerli ve güvenilir bir araç olduğu görülmüştür. Çalışma sonucunda, lisansüstü öğrencilerin veri okuryazarlığı becerilerinin genel olarak yüksek düzeyde olduğu ancak veri analizi üzerine olan becerilerin ise düşük olduğu görülmüştür. Çalışma sonucunda toplum geneli kapsamında, eğitimcilere, kurumlara ve öğrencilere önerilerde bulunulmuştur.

Üniversite Kütüphanecilerinin Yapay Zeka Algıları, Kütüphanelerde Uygulama Alanları ve Geleceği

Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Günümüzde kütüphaneler, değişen teknoloji ve yeniliklerden etkilenen kurumlar arasında yer almaktadır. Yapay zeka teknolojilerinin popüler hale gelmesi, kütüphane hizmetlerini de dönüştürmeye başlamıştır. Bu araştırmada, Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinin yapay zeka teknoloji ve uygulamalarının gelişim sürecinde yapmış olduğu ve yapmayı planladığı düzenlemeleri tespit etmek ve ilgili döneme özel geliştirdikleri hizmetleri belirlemek amacıyla bir anket uygulanmıştır. Anket, Türkiye’deki 208 üniversite kütüphanesinden 111 üniversite kütüphanesi yöneticisinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizi ile üniversite kütüphanelerinin yapay zeka teknolojileri ve uygulamaları hakkındaki durumu, bilgi ve farkındalık düzeyleri belirlenmiş, eksik ve zayıf yönlerin geliştirilmesine yönelik önlemler ve öneriler sunulmuştur. İlgili araştırma, yapay zeka konusunda Türkiye’de üniversite kütüphanesi yöneticilerinden görüş ve öneri alarak gerçekleştirilen ilk ve en kapsamlı çalışmadır. Araştırma bulguları, üniversite kütüphanelerinin ChatGPT, Gemini, Grammarly vb. yapay zeka uygulamalarını belirli düzeyde kullandıklarını ancak yapay zeka ile ilgili kurumsal politika geliştirme, personele yetkinlik kazandırma ve planlama konularında ihtiyaçlarının olduğu ortaya çıkmıştır.

Sürdürülebilirlik ve Kütüphanecilik Bağlamında Yeşil Kütüphaneler

Erkan Özdemir, Sacit Arslantekin — Thu, 26 Dec 2024 00:00:00 +0300

Kütüphaneler, bilgiye erişim sağlayan ve toplumsal gelişimi destekleyen hizmet kurumlarıdır. Günümüzde kütüphanelerin işlevleri, sadece bilgiye erişimle sınırlı kalmayıp, sürdürülebilirlik anlayışı çerçevesinde topluma uzun vadeli katkılar sağlamayı da kapsamaktadır. Sürdürülebilirlik bağlamında ele alınan bu çalışmada, yeşil kütüphanelerin gelişimi, önemi ve uygulama alanları incelenmektedir. Konu kütüphanecilik kapsamında değerlendirilerek çalışmada yeşil bina ve yeşil kütüphane kavramlarının farklı olduğuna dikkat çekilmektedir. Çalışma, yeşil kütüphanelerin bir binadan daha fazlası olduğunu ve konunun kapsamlı ele alınması gerektiğini göstermek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yeşil kütüphane olarak ifade edilen kütüphanelerden biri Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kuruluşları Federasyonu (IFLA) yeşil kütüphane ödülü alan diğeri Enerji ve Çevresel Tasarımda Liderlik (LEED) yeşil bina sertifikasına sahip olan iki örnek seçilmiş ve incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden belgesel tarama yöntemi kullanılarak ayrıntılı bir literatür taraması yapılmış ve mekânsal ihtiyaçların analizi, tespiti ve çözüm sürecinin hızlandırılması amacıyla gözlem veri toplama tekniği kullanılmıştır. Gözlem süreci, tam gözlem rolü esas alınarak gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, yeşil kütüphaneler yeni beceriler ve yeni bilgileri içerisinde barındırmakla beraber yeni tutumları da gerektirmektedir. Bu bağlamda yeşil kütüphanelerin sadece bir binayı ifade etmediğine dikkat çekmek adına araştırma kapsamında yeşil kütüphane bileşenleri odaklı öneriler geliştirilmiştir.