Bilgi Dünyası

Kütüphane ve Bilgi Merkezlerinde İnovasyon ve Yapay Zekâ

Mithat Baver Zencir — Çrş, 26 Haz 2024 00:00:00 +0300

Bu çalışmada, “Kütüphane ve Bilgi Merkezlerinde İnovasyon ve Yapay Zekâ” başlıklı kitabın incelenmesi amaçlanmıştır. Kitap; inovasyon ve yapay zekâ konularını kütüphane ve bilgi merkezlerine olan yansımalarını da içererek irdelemektedir. Söz konusu kitap ilgili konulara ilişkin bilgi sahibi olmak ve uygulama örneklerini incelemek isteyen kütüphanecilik ve bilgibilim alanı uygulayıcıları ile araştırmacıları için önemli bir kaynak olarak değerlendirilebilir.

“Çocuk Kütüphanelerinde Yaşam Becerilerini Geliştirme Programı”nın Çocukların Yaşam Becerileri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi

Nihan Temiz, Bülent Yılmaz — Çrş, 22 May 2024 00:00:00 +0300

Çocuk kütüphaneleri en önemli okul dışı eğitim ve yaşam merkezlerinden biridir. Özel bir kullanıcı grubu olan çocuklara hizmet ve uygulama sunarken disiplinlerarası bakış açıları ile ele alınan, çocukların gelişimsel düzeylerine, kuşak özelliklerine, özel gereksinimlerine ve içinde yaşadıkları sürecin yapısına uygun biçimde geliştirilen eğitim programlarına gereksinim duyulmaktadır. Bu çalışma çocuk kütüphanelerinde yaşam becerilerinin gelişimini kapsamına alarak oluşturulan “Kütüphanede Yaşam Becerileri Programı”nın, çocukların yaşam becerisi düzeyleri üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. 5-6 yaşları arasındaki 57 çocuk (Deney grubu: 30 çocuk, Kontrol grubu: 27 çocuk) ile Ankara Sincan Törekent Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde yürütülen çalışmada yarı deneysel desenlerden biri olan “denkleştirilmiş kontrol gruplu ön test-son test deseni” kullanılmıştır. Çalışmada deney grubuna araştırmacı tarafından hazırlanan ve yaşam becerilerine dair etkinliklerden oluşan Kütüphanede Yaşam Becerileri Programı, kütüphane ortamında beş haftalık bir süreçte uygulanmıştır. Araştırmanın verileri Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımladığı yaşam becerilerinden oluşan Kontrol Listesi ve Erken Çocukluk Yaşam Becerileri Ölçeği ile elde edilmiştir. Bulgular, deney grubundaki çocuklara uygulanan Kütüphanede Yaşam Becerileri Programının, çocukların yaşam becerileri düzeyleri üzerinde anlamlı bir istatistiksel farklılık yarattığını göstermiştir.

İkinci Yaşamın Ötesinde Yerleşikler Olarak Metakütüphaneciler: Çelişkili Bir Kavram Olan “Metaverse” Üzerine Genel Bir Bakış

Mustafa Sağsan — Çrş, 22 May 2024 00:00:00 +0300

Bu makalenin amacı, metaverse’in kütüphaneler ve kütüphaneciler açısından rolünü anlamaktır. Sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik, ikinci yaşam, metaverse, metamodernizm, metaokuryazarlık ve metakütüphaneci gibi yeni kavramlar, gerçek dünya kütüphaneleri ve kütüphanecileri bağlamında tartışılmıştır. Makale kütüphaneler ve kütüphanecilerle bağlantılı dört bölüme ayrılmıştır. İlk bölüm sanal gerçeklik (VR) ve arttırılmış gerçeklik (AR) teknolojileriyle başlamakta ve kütüphanenin ve kütüphanecilerin önemli rollerinin altını çizmeketdir. İkinci bölüm metaversenin öncüsü olan Second Life (SL) ile devam etmekte ve kütüphanecilerin ve kütüphanelerin önemine dikkat çekmeketdir. Dördüncü ve son bölümde, dijital çağda yeni ve çelişkili bir kavram olan metaevrene odaklanılmakta ve hem kütüphanelere hem de kütüphanecilere “metakütüphaneci” olarak adlandırılacak yeni roller ve görevler sunularak metaevren çağındaki metamodernizm tartışılmaktadır. Çalışmada, metamodern çağda metakütüphanecilerin rolünü; eğitimcilerden, iletişimcilerden, tasarımcılardan ve bunun gibi diğer hedef gruplarından farklı olarak konumlandırmak için sistematik bir literatür taraması kullanılmıştır. Mevcut literatürün bize gösterdiği gibi metakütüphanecilerin omuzlarında hem metakütüphane kullanıcıları için müfredat tasarlamak hem de bilgi kaynaklarını yönetmek için ağır görevler bulunmaktadır. Araştırma; metakütüphanecilerin, metaverse ortamını benimsemek adına ne gibi yeni roller, görevler, sorumluluklar ve yetkinlikler üstlendiğini önererek tamamlanmıştır.

2024 QS Dünya Üniversite Sıralamalarında Türkiye’den İlk 1.000’e Giren Üniversitelere İlişkin Bir Değerlendirme

Nalan Aslıhan Tarakçı, Erdinç Alaca — Çrş, 22 May 2024 00:00:00 +0300

Dünyada takip edilen üniversite sıralamalarından biri olan Quacquarelli Symonds (QS) sıralamaları, üniversitelerin akademik başarılarının uluslararası platformlarda görünür kılınmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu araştırmanın temel amaçlarından biri dünya genelinde üniversiteleri sıralayan kuruluşlardan biri olan QS’in sıralama ölçütlerinde tercih ettiği parametre ve kriterleri incelemek, QS 2024 Dünya Üniversite Sıralamalarında Türkiye’den en yüksek puanı alarak ilk 1.000’e girebilen aynı statü (kamu), odak (FC: tam kapsamlı, 5 fakülte alanının tamamı + tıp fakültesi), boyut (XL: 30.000’den büyük) ve araştırma yoğunluğuna (VH: çok yüksek, HI: yüksek) sahip üniversiteleri analiz etmektir. Diğer bir amaç ise Türkiye’deki üniversitelerin ulusal ve uluslararası tanınırlık ve görünürlüklerini artırmaları, kurumsal anlamda güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek stratejiler geliştirebilmeleri, uluslararası öğrencilere daha kolay ulaşabilmeleri gibi birçok avantajdan faydalanabilmelerini sağlamak amacıyla QS sıralamalarında üst sıralarda yer alabilmesi için önerilerde bulunmaktır. Araştırma kapsamında QS tarafından kamu ile paylaşılan veriler kullanılmıştır. Bu çalışmada, 2024 QS Dünya Üniversite Sıralamasında ilk 1.000’de yer alan Türkiye’deki üniversiteler arasındaki farkların neler olduğu ve Türkiye’den daha fazla üniversitenin bu sıralamalara girebilmesi için nasıl bir strateji izlenmesi gerektiği sorularına yanıt aranmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılarak ele alınan araştırmada, Türkiye’den ilk 1.000’e giren üniversiteler özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Elde edilen verilerin analizi sonucunda, Türkiye’de bulunan ve aynı türde (statü, odak, araştırma yoğunluğu ve büyüklük) sınıflandırılabilen iki üniversite karşılaştırılmış, QS’in 2024 yılı sıralama kriterleri kapsamında değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, sıralama sistemlerinin kriterleri birbirinden farklılık gösterse dahi genel bir çerçeveden bakıldığında yayın, eğitim-öğretim ve araştırma odağında benzer kriterleri temel aldıkları ortaya çıkarılmıştır. Ek olarak QS’in sıralama metodolojisinin yıllar içerisindeki gelişim ve değişim doğrultusunda güncellendiği, daha doğru ve dengeli sıralamalar oluşturabilmek adına iyileştirme çalışmaları yapıldığı sonucuna varılmıştır. Değerlendirme sonucunda, bilimsel çalışmaların etki faktörü daha yüksek dergilerde yayımlanması, çift dilli yayınların ortaya çıkarılması, üniversite web sitelerinin etkin kullanılması, iş birliği ve Öğrenim Hareketliliği programlarının takip ve teşvik edilmesi, üniversitenin akademik itibarının geliştirilmesine yönelik stratejilerin belirlenmesi gerektiğine ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

Türkiye’de Üniversite Kütüphaneleri: Geçmişten Günümüze - Kapsamlı Bir Analiz

Güler Demir, Hasan Sacit Keseroğlu — Çrş, 22 May 2024 00:00:00 +0300

Üniversite kütüphaneleri, üyelerine çok çeşitli temel destek ve hizmetler sağlayarak akademik ortamda yaşamsal bir rol oynamaktadır. Bu kütüphaneler, araştırma materyalleri ve akademik kaynaklardan en son teknolojiye ve uzman personele erişime kadar, hem fiziksel alanlarında hem de çevrimiçi olarak, bir öğrenme, işbirliği ve yenilik kültürünü geliştirme işlevleri ile de ön plana çıkmaktadır. Güçlü ve gelişen bir bilgi ekonomisini desteklemek için gerekli kaynakları ve araçları sağlayarak kendi ülkelerinin kalkınmasına katkıda bulunmaları beklendiğinden, önemleri akademik ortamın ötesine geçmektedir. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinin yaşadığı durum ve zorlukların ayrıntılı bir analizini sağlamaktır. Çalışmada betimleme ve belgesel tarama yöntemleri kullanılmış, yerli ve yabancı geniş bir literatür ile resmi birincil belge ve ortamlardan elde edilen veriler analiz edilerek yorumlanmıştır. Çalışmanın kapsamı, geçmişten günümüze Türkiye üniversite kütüphanelerinin tarihsel, yönetsel, yasal ve teknolojik sorunlarıyla belirlenmiştir.Çalışmanın sistemli bir bütünlük kazanması için Türkiye’deki üniversite kütüphanelerine doğrudan ve dolaylı etkisi olduğu düşünülen boyutlar çeşitli başlıklar altında gruplandırılmıştır. Çalışmanın kapsamını oluşturan bu başlıklar, “Mevzuat, organizasyon ve idari yapı”; “Politika, yönetmelikler ve standartlar”; “Bütçe, bina, derme yönetimi, insan kaynakları, kullanıcılar ve diğer ilgili konular”; “İşbirlikleri” ile “Bilgi ve iletişim teknolojileri” biçimindedir. Çalışma, tarihsel bağlamı da göz önünde bulundurarak, bu kütüphanelerin geçmişte karşılaştıkları ve günümüzde de karşılaşmaya devam ettikleri sorunlara ilişkin kapsamlı bir anlayış sunmayı hedeflemektedir. Araştırmanın bulguları, üniversite kütüphanelerinin geçmişte karşılaştığı zorlukların henüz etkili bir şekilde ele alınamadığını ve çözüme kavuşturulamadığını göstermektedir. Çalışmanın, üniversite kütüphanelerini hem tarihsel bağlamda hem de günümüzdeki durumu ile değerlendirmeye yönelik yöntemsel, çok yönlü ve çok boyutlu yaklaşımı özgün bir bakış açısı sunmaktadır. Çalışmada uygulanan kapsamlı ve derinlemesine değerlendirme süreci, bu alandaki önceki çalışmalardan ayrılan özelliğidir. Bu yaklaşımın, üniversite kütüphanelerine bütüncül bir bakış açısı sağlayarak, genel performanslarının daha ayrıntılı ve doğru bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanıyacağı düşünülmektedir.

Gönüllü Kütüphanecilerin Deprem Bölgesindeki Gözlem ve Deneyimleri Üzerinden Psikolojik İlk Yardım Yetkinliğinin Önemi ve Gerekliliği

Özgür Polat — Çrş, 26 Haz 2024 00:00:00 +0300

Bireylerin, yaşadıkları olaylardan olumsuz yönde etkilenmelerinin sonucunda oluşan psikolojik travmanın etkisinden çıkarak normal şartlara kavuşması, planlanmış yöntemlerle olanaklıdır. Bu yöntemler arasında sıklıkla tercih edilenlerden biri de psikolojik ilk yardımdır. Bu çalışmanın amacı, seçili örneklem üzerinden kütüphanecilerin psikolojik ilk yardım becerilerine sahip olmalarının önemini ortaya koymak ve bu konudaki sorunları ele alarak çözüm önerileri sunmaktır. Araştırmanın bulguları 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen afetin ardından deprem bölgesine giderek kütüphane hizmeti sunan gönüllü kütüphanecilerin gözem ve deneyimlerinin değerlendirilmesine dayanmaktadır. Araştırma kapsamında dokuz kütüphaneciyle yüz yüze yapılan görüşmelerde yarı yapılandırılmış soru seti kullanılmıştır. El edilen veriler betimsel içerik analizi yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. Bulgular, kütüphanecilerin deprem bölgesinde hem temel kütüphanecilik hizmetleri hem de bölgedeki halkın beklentilerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak çeşitli temalarda hizmetler sunduğunu, deprem bölgesindeki çocukların gezici kütüphanede oyun ve eğlence amaçlı etkinliklerle daha fazla ilgilendiklerini, yetişkinlerin ise duygularını ve düşüncelerini paylaşabilecekleri kişilere ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Araştırmada, kütüphanecilerin deprem bölgesindeki gözlem ve deneyimlerine dayanarak psikolojik ilk yardım eğitimi almaları ve bu konudaki bilgi ve becerilerini geliştirmeleri gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Değerlendirme sonucunda, kütüphanecilerin ve uzman psikologların birlikte çalışarak kütüphane temelli psikolojik ilk yardım eğitimi için materyaller oluşturmaları gerektiği önerisinde bulunulmuştur. Bu araştırmayı bilgibilim literatüründe yer alan psikolojik ilk yardım konulu çalışmalardan ayıran ve özgün kılan yan, kütüphanecileri merkeze alarak planlanması ve sonuçların kütüphanecilerin gerçek deneyimleri üzerinden kanıta dayalı bir yaklaşımla elde edilmiş olmasıdır. Yapılan araştırmanın, ulusal literatürde psikolojik ilk yardım ve kütüphanecileri birlikte ele alan kanıta dayalı bilimsel bir yayına ulaşılamadığından önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.

Kurumsal Bilgi Sistemleri Bağlamında Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi Uygulamalarının Yapılandırılma Süreci: Bir Savunma Sanayii Kuruluşunun Analizi

Gökçe Yüksel, Tolga Çakmak — Çrş, 26 Haz 2024 00:00:00 +0300

Bu çalışmanın amacı kurumsal bilgi sistemleri çerçevesinde benimsenen yaklaşımlardan biri olan ürün yaşam döngüsü yönetimi uygulamalarının savunma sanayii kuruluşlarında yapılandırılması sırasında dikkat edilmesi gereken unsurlara ilişkin bir değerlendirme sunmaktır. Bu kapsamda çalışmada büyük ölçekli bir savunma sanayi şirketinde pilot uygulama olarak yapılandırılan sistemin kullanımına yönelik tespitlere odaklanılmaktadır. Çalışmada betimsel yöntem kullanılmıştır. Bu doğrultuda bir savunma sanayii şirketinde kurulan ürün yaşam döngüsü yönetimi sistemini deneyimleyen çalışanlardan anket tekniğiyle veri toplanmıştır. 164 çalışanın yanıtlarını içeren anketlerden elde edilen veriler tanımlayıcı istatistiklerle ve ki-kare değerleri ile sunulmuştur. Bulgulara göre katılımcıların dörtte üçünden fazlası (%75,9) kullandıkları kurumsal sistemler arasında veri taşımaya gereksinim duymaktadır. Katılımcıların %39’u şirkette yapılandırılan pilot uygulamaya kolay alıştığını düşünmektedir. Diğer yandan katılımcıların %35,4’ü aranan bilginin bulunması konusunda, %31,1’i de arayüz kullanımı konusunda zorluk yaşamaktadır. Katılımcıların %42,9’una göre süreçlerin ve sistemin entegre edilmesinde izlenen strateji yetersizdir. Karşılaşılan olumsuzluklara rağmen katılımcıların dörtte üçünden fazlası sisteminin tüm şirkette yapılandırılmasını faydalı ve çok faydalı olarak değerlendirmiştir. Araştırma sonuçları analiz edilen savunma sanayi şirketinde sistemin yapılandırılmasından sonra çoğunlukla arayüz ve bilgi erişimle ilgili konularda zorlukların yaşandığını yansıtmıştır. Bununla birlikte çalışanların çoğunun sistemin yapılandırılma sürecinde izlenen stratejide eksikliklerin olduğunu düşündükleri anlaşılmıştır. Bununla birlikte çalışanların önemli bir bölümü sistemin iş süreçlerine olumlu bir katkı sağladığı görüşündedir. Sonuçlar ayrıca ürün yaşam döngüsü yönetimine dönük sistemlerinin yapılandırılmasında karşılaşılan zorlukların azaltılması ve izlenen stratejilerin iyileştirilmesi için çalışan deneyim ve geri bildirimlerinin süreçlere dahil edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.