Türkiye’de Kültürel Bellek Kurumlarındaki Dijitalleştirme Çalışmalarının Düşünce Özgürlüğü Bağlamında Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.15612/BD.2012.149Anahtar Kelimeler:
Dijitalleştirme, Dijitalleştirme projeleri, Düşünce özgürlüğü, Kültürel bellek kurumları, TürkiyeÖzet
Toplumların gelişimini doğrudan etkileyen düşünce özgürlüğü, düşünce ürünlerinin serbest bir şekilde kullanılması ve bu ürünlerden çağın koşullarına uygun şekilde yararlanılmasını gerektirmektedir. Dijitalleştirme çalışmaları, düşünce ürünlerinin gelecek kuşaklara aktarılmasında yeni bilgi teknolojileriyle bütünleştirilmesini ve bu ürünlerin daha uzun süreli korunmasını sağlamaktadır. Bu nokta özellikle kütüphaneler, arşivler, müzeler gibi kültürel bellek kurumlarını ön plana çıkarmaktadır. Araştırmada, dijitalleştirme çalışmalarının düşünce özgürlüğü için bir araç olduğundan hareketle Türkiye’deki dijitalleştirme çalışmalarında bulunan ve kültürel bellek kurumu olma özelliği taşıyan 11 kurum, geliştirilen bir denetim listesi aracılığıyla değerlendirilmektedir. Yapılan değerlendirmelerde, söz konusu kurumların dijitalleştirme çalışmalarındaki amaçları, verdikleri hizmetler, konuyla ilgili algıları ve düşünce özgürlüğü bağlamındaki uygulamaları, çalışmada geliştirilen kuramsal model çerçevesinde ele alınmaktadır. Çalışma sonuçları, dijitalleştirme konusunda Türkiye’de yapılan çalışmalarda kurumların bilgi kaynaklarına yönelik “koruma” kavramını öne çıkardıklarını, dijitalleştirilen materyallere yönelik erişim kısıtlamalarının olduğunu, telif haklarına ve materyallerin tanımlanmasına yönelik farklı uygulamaların gerçekleştirildiğini ortaya koymuştur. Çalışmada, ayrıca, dijitalleştirilen materyallere yönelik hizmetlerin düşünce özgürlüğü kapsamında yeniden değerlendirilmesi gerektiği; telif hakları, eserlerin standart bir yapıda tanımlanması, verilen hizmetler ve konuyla ilgili farkındalık yaratma konularında politikaların ve yol haritalarının geliştirilmesi gerektiği önerilmiştir.
İndirmeler
Referanslar
ALA. (2010). Intellectual freedom manual (8. bs.). Chicago: ALA.
Astle, P. J. ve Muir, A. (2002). Digitization and preservation in public libraries and archives. Journal of Librarianship and Information Science, 34(2), 67-79.
Bašić, J., Hasenay, D. ve Krtalić, M. (2010, 25-27 Ocak). What is worth of digitizing: The selection criteria. BOBCATSSS 2010 Conference: Bridging the digital divide: Libraries providing access for all? konferansında sunulan bildiri. Parma: Universita degli Studi di Parma.
Besek, J. M., Coates, J., Fitzgerald, B., Mossink, W., LeFurgy, W. G., Muir, A. Rasenberger, M. ve diğerleri. Digital preservation and copyright: An ınternational study. The International Journal of Digital Curation, 2(3), 103-111.
Çelik, A. ve Tonta, Y. (1996). Düşünce özgürlüğü, bilgi edinme özgürlüğü ve bilgi hizmetleri. Yaşar Tonta ve Ahmet Çelik (Yaz. haz.). Bilgi Edinme Özgürlüğü içinde (s.1-13) Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Gould, S. ve Ebdon, R. (1999). IFLA/UNESCO survey on digitisation and preservation. Boston Spa: IFLA.
Hirtle, P. B., Hudson, E. ve Kenyon, A. T. (2009). Copyright & cultural institutions: Guidelines for digitization for U.S. libraries, archives, and museums. New York: Cornell University.
Hughes, L. (2004). Digitizing collections: Strategic issues for the information manager. London: Facet Publishing.
IFLA. (2002). Guidelines for digitization projects: for collections and holdings in the public domain, particularly those held by libraries and archives. 19 Ekim 2011 tarihinde http://archive.ifla.org/VII/s19/pubs/digit-guide.pdf adresinden erişildi.
Kızılkan, Z. (1988). Düşünce özgürlüğü ve kütüphanecilik. Türk Kütüphaneciliği, 2(4), 159-165.
Kızılkan, Z. (1994). Düşünce özgürlüğü ve Türkiye’de kütüphanecilik eğitimi. Yayımlanmamış bilim uzmanlığı tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Liu, Y. Q. (2004) Best practices, standards and techniques for digitizing library materials: A snapshot of library digitization practices in the USA. Online Information Review, 28, 338-345.
Lopatin, L. (2006). Library digitization projects, issues and guidelines: A survey of the literature. Library Hi Tech, 24(2), 273-289.
Ministry of Culture of the Republic of Croatia. (2006). National programme of digitisation of archival, library and museum holdings. Zagreb: Ministry of Culture of the Republic of Croatia.
Moorthy, A. L. (2006). Copyright issues in digitization era. 12 Ocak 2012 tarihinde http://drtc.isibang.ac.in/xmlui/handle/1849/365 adresinden erişildi.
Sağlamtunç, T. (1991). Kütüphanecilik açısından düşünce özgürlüğü ve sansür. Türk Kütüphaneciliği, 5(3), 93-99.
Soydal, İ. ve Küçük, M. E. (2003). Dijital kütüphanelerde standartlar ve protokoller. Türk Kütüphaneciliği, 17(2), 121-146.
Soysal, Ö. (1999). Düşünce özgürlüğü için bir toplumsal kaynak: Kütüphane kurumu. Türk Kütüphaneciliği, 13(2), 145-148.
Subaşıoğlu, F. (1997). Kütüphanecilik mesleğine etiksel bir yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği, 11(2), 96-112.
tcom. (2011). tcom 101 website. 23 Aralık 2011 tarihinde http://mgerhard.iweb.bsu.edu/tcom101/trends.htm.adresinden erişildi.
United States Copyright Office. (2011). 29 Aralık 2011 tarihinde http://www.copyright.gov/circs/circ1a.html adresinden erişildi.
Valm, T. (2007). The role of cultural memory institutions in knowledge society. 5 Aralık 2011 tarihinde http://www.docstoc.com/docs/40309770/THE-ROLE-OF-CULTURAL-MEMORYINSTITUTIONSIN-KNOWLEDGE-SOCIETY adresinden erişildi.
Woodward, D. (1990). A framework deciding issues in ethics. Library Trends, 39(1-2), 8-17.
Yılmaz, B. (2011). Dijital kütüphane becerileri konusunda Türkiye’de durum: AccessIT Projesi çerçevesinde bir değerlendirme. Türk Kütüphaneciliği, 25(1), 117-123.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
