Türkiye’deki Üniversitelerin Açık Erişim Arşivleri ve Politikaları

Özet

Türkiye’de Açık Erişim (AE) arşivleri ile ilgili 2000’li yılların başından beri önemli gelişmeler olsa da bunlar daha çok niceliksel boyutla sınırlı kalmıştır. Arşivlerin ve arşiv içeriklerinin niteliği ile ilgili önemli sorunlar hala varlığını korumaktadır. Bu çalışma ile Türkiye’deki üniversite AE arşivleri ve politikaları ile ilgili durum üniversite web sayfalarından ve AE arşivlerinden yaklaşık iki yıllık süre içerisinde (2019-2020) birbirini takip eden üç farklı dönemde (Haziran 2019, Mart 2020, Kasım 2020) toplanan veriye dayalı olarak incelenmiştir. Söz konusu zaman aralığı, YÖK’ün üniversite AE arşivleri ile ilgili çalışmalarını hızlandırmış olması açısından önemlidir. Öte yandan, toplanan üç dönemlik veri, benzer dönemlerde YÖK tarafından üniversite beyanlarına dayalı olarak toplanan veri ile de karşılaştırılarak iki yönlü bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, üniversite AE arşivlerinde ve arşivlerdeki kayıt sayısında sistematik olmasa da bir artış söz konusudur. Üniversitelerin AE arşivine sahip olmaları kuruluş yıllarından etkilenmekte, ancak türleri (devlet, vakıf) ile bağlantısı bulunmamaktadır. Öte yandan, üniversite AE arşivlerinin içeriğindeki kayıt sayısı, üniversitenin yaşından, türünden ya da bir AE politikasına sahip olup olmamasından, hatta bu politikanın zorunlu statüsünden etkilenmemektedir. Bu durum, AE politikalarının yeterince işlevsel olamadığını akla getirmektedir. YÖK’ün topladığı üniversite beyanlarına dayalı verilere göre arşiv sayısı üç dönem için de toplanan verilere göre bulunanlardan daha fazladır. En çarpıcı farklılık zorunlu AE politikası konusundadır. YÖK verilerine göre zorunlu AE politika sayısı toplanan verilerle bulunanın çok üzerindedir ki bu üzerine ayrıca çalışılması gereken bir konudur. Bu çalışma, Türkiye’de üniversite AE arşivleri ile ilgili mevcut durumu birbirini takip eden üç döneme göre ve doğrudan birincil kaynaklardan toplanan veriler üzerinden incelemesi, bu verilerle YÖK tarafından toplanan üniversite beyanlarına dayalı verileri karşılaştırarak, karşılaştırmalı bir analiz sunması ve AE politikalarının içeriklerini incelemesi bakımından mevcut çalışmalardan farklılaşmaktadır.