İnternet Erişim Özgürlüğünün Kısıtlanması: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme
DOI:
https://doi.org/10.15612/BD.2013.118Anahtar Kelimeler:
İnternet, Sansür, Filtreleme, Erişimin engellenmesi, 5651 Sayılı Kanun, İdari Tedbir, TürkiyeÖzet
Türkiye’de internet erişim engellemeleri ve sansür algısında farklılıkların bulunması, bu konudaki literatüre de yansımaktadır. Literatürde, sınırsız internet erişim özgürlüğü isteyen, 5651 Sayılı Kanun’u eleştiren ve kaldırılması gerektiğini savunan ya da tüm filtreleme ve erişim engellemelerini sansür uygulaması olarak nitelendiren birçok yayın yer almaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de internet erişim özgürlüğünün kısıtlanmasına neden olan uygulamaların, mevcut hukuksal düzenlemeler çerçevesinde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Önceki çalışmalardan farklı olarak, mevzuat, uygulama ve alınan kararlar arasındaki ilişki ayrıntılı olarak incelenmiş, zararlı içeriğe sahip olduğu gerekçesiyle internet sitelerinin erişime kapatılmasının ne kadar başarılı olduğuna yanıt aranmış ve erişim engellemelerinin amacına ulaşabilmesi için neler yapılması gerektiği konusunda önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca, alternatif yöntemler aracılığıyla erişime kapatılan sitelere nasıl kolayca erişim sağlanabildiğine dikkat çekilmiş ve bu durumun bilgi erişim özgürlüğü kapsamında hukuksal değerlendirmesi yapılmıştır. Literatürde yer alan eleştirilerin geçerliği hukuksal düzenlemeler, alınan erişim engelleme kararları, Yargıtay kararları ve uygulama sonucunda amaçlanan hedefe ulaşılabilme durumu irdelenerek yeniden değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgularda çocuklar için zararlı içerikle mücadele konusunda dünya genelinde ortak irade oluştuğu, ancak Türkiye’de daha kapsamlı mücadelenin saydam olmayan yöntemlerle yürütülmesinden dolayı “sansür uygulaması” algısının oluştuğu görülmektedir. Erişime kapatılan sitelere Türkiye’den erişim istatistikleri 5651 Sayılı Kanun ve uygulanan yöntemin amaçlanan hedefe ulaşmada yetersiz kaldığını göstermektedir.
İndirmeler
Referanslar
26716 Sayılı Yönetmelik. (2007). İnternet ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair usul ve esaslar Hakkında Yönetmelik. 20 Mart 2013 tarihinde http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27666.html adresinden erişildi.
4623 Sayılı Kanun. (2001). kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve ortadan kaldırılmasına İlişkin acil Önlemler Sözleşmesinin onaylanmasının uygun Bulunduğuna Dair kanun. 12 Nisan 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4623.html adresinden erişildi.
4755 Sayılı Kanun. (2002). Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokolün onaylanmasının uygun Bulunduğu Hakkında kanun. 13 Nisan 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4755.html adresinden erişildi.
4756 Sayılı Kanun. (2002). Radyo ve Televizyonların kuruluş ve Yayınları Hakkında kanun, Basın kanunu, Gelir Vergisi kanunu ile kurumlar Vergisi kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair kanun. 24 Mart 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4756.html adresinden erişildi.
5187 Sayılı Kanun. (2004). 5187 Sayılı Basın kanunu. 28 Nisan 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5187.html adresinden erişildi.
5651 Sayılı Kanun. (2007). İnternet ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla mücadele edilmesi Hakkında kanun. 20 Mart 2013 tarihinde http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27511.html adresinden erişildi.
5680 Sayılı Kanun. (1950). 5680 Sayılı Basın kanunu. 24 Mart 2013 tarihinde http://www.hukuki.net/kanun/5680.13.text.asp adresinden erişildi.
6112 Sayılı Kanun. (2011). Radyo ve Televizyonların kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında kanun. 23 Mart 2013 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6112.pdf adresinden erişildi.
7258 Sayılı Kanun. (1959). Futbol ve Diğer Spor müsabakalarında Bahis ve Şans oyunları Düzenlemesi Hakkında kanun. 20 Nisan 2013 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.7258.pdf adresinden erişildi.
Akdeniz, Y. (2001). Internet content regulation: UK government and the control of internet content. Computer law & Security Report, 17(5), 303-317. 4 Nisan 2013 tarihinde erişildi.
Alexa. (2013a). Top sites in Turkey. 12 Nisan 2013 tarihinde http://www.alexa.com/topsites/countries/TR adresinden erişildi.
Alexa. (2013b). Visitors by Country for Tipico.com. 5 Nisan 2013 tarihinde http://www.alexa.com/siteinfo/tipico.com# adresinden erişildi.
Alexa. (2013c). Visitors by Country for Tipico-sportsbetting.com. 5 Nisan 2013 tarihinde http://www.alexa.com/siteinfo/tipico-sportsbetting.com# adresinden erişildi.
Al-Saqaf, W. (2010). Internet censorship challenged: How circumvention technologies can effectively outwit governments attempts to filter content. Alkasir, a case study. C. Strand. ıncreasing transparency and fighting corruption through ıCT: empowering people and communities içinde (s. 71-93). Stockholm: Spider.
Aydoğmuş, A. (2012). en çok müstehcen siteler ihbar ediliyor. 7 Nisan 2013 tarihinde http://www.teknolojioku.com/haber/guncel/en-cok-mustehcen-siteler-ihbar-ediliyor.html adresinden erişildi.
Bitso, C., Fourie, I. ve Bothma, T. (2012). Trends in transition from classical censorship to ınternet censorship: Selected country overviews. Pretoria: IFLA.
Blight, G., Rininsland, Æ., Rogers, S., ve Torpey, P. (2012). How open is your internet? an interactive map. 21 Nisan 2013 tarihinde http://www.guardian.co.uk/technology/datablog/interactive/2012/apr/16/web-filtering-censorship adresinden erişildi.
BM. (2008). un Ga Resolution 2008: Section on Violence against Children. 25 Nisan 2013 tarihinde http://www.crin.org/law/Instrument.asp?InstID=1380 adresinden erişildi.
Bothma, T. (2010). ıFla World Report 2010. Netherlands: IFLA.
BTK. (2011). Güvenli İnternet Hizmetine İlişkin usul ve esaslar. 24 Mart 2013 tarihinde http://btk.gov.tr/mevzuat/kurul_kararlari/dosyalar/2011%20DK-14-461.pdf adresinden erişildi.
BTK. (2012). Güvenli internet hizmeti nedir? 24 Mart 2013 tarihinde http://www.guvenlinet.org.tr/tr/menu/21-Guvenli_Internet_Hizmeti%C2%AE_Nedir____.html adresinden erişildi.
Cavoukian, A. (2008). Privacy in the clouds. Privacy and digital identity: ımplications for the internet. içinde Toronto: Information and privacy commissioner of Ontario.
CIPA. (2000). Children’s ınternet Protection act. 20 Nisan 2013 tarihinde http://www.ala.org/advocacy/sites/ala.org.advocacy/files/content/advleg/federallegislation/cipa/cipatext.pdf adresinden erişildi.
CRIN. (2000). optional Protocol to the un Convention on the Rights of the Child on the sale of children, child prostitution and child pornography. 10 Nisan 2013 tarihinde http://www.crin.org/law/instrument.asp?InstID=1002 adresinden erişildi.
Debade.org. (2013). History and debate of internet censorship. 7 Nisan 2013 tarihinde http://www.debate.org/internet-censorship/ adresinden erişildi.
EDRi. (2012). Turkey: ınternet report on digital rights 2012. 27 Mart 2013 tarihinde http://www.edri.org/book/export/html/3115 adresinden erişildi.
Engelliweb. (2013). erişime engellenen web siteleri. 27 Mart 2013 tarihinde http://engelliweb.com/kategoriler/ adresinden erişildi.
EU Kids Online. (2012). The eu kids online survey. 7 Nisan 2013 tarihinde http://www2.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/EU%20Kids%20II%20(2009-11)/EUKidsExecSummary/UKExecSum.pdf adresinden erişildi.
European Commission. (2001). Convention on Cybercrime. 10 Nisan 2013 tarihinde http://conventions.coe.int/treaty/en/treaties/html/185.htm adresinden erişildi.
European Council. (2012). Council conclusions of 26 november 2012 on the european strategy for a Better ınternet for Children. 4 Nisan 2013 tarihinde http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2012:393:0011:0014:EN:PDF adresinden erişildi.
European Parliament. (1999). Decision no 276/1999/eC of the european Parliament and of the Council of 25 January 1999 adopting a multiannual Community action plan on promoting safer use of the ınternet by combating illegal and harmful content on global networks. 5 Nisan 2013 tarihinde http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31999D0276:EN:HTML adresinden erişildi.
European Parliament. (2003). amending Decision no 276/1999/eC adopting a multiannual Community action plan on promoting safer use of the ınternet by combating illegal and harmful content on global networks. 4 Nisan 2013 tarihinde http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:162:0001:0004:EN:PDF adresinden erişildi.
European Parliament. (2005). establishing a multiannual Community Programme on promoting safer use of the ınternet and new online technologies. 4 Nisan 2013 tarihinde http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:149:0001:0013:EN:PDF adresinden erişildi.
European Parliament. (2011). Directive 2011/92/eu of the european Parliament and of the Council of 13 December 2011 on combating the sexual abuse and sexual exploitation of children and child pornography, and replacing Council Framework Decision 2004/68/JHa. 4 Nisan 2013 tarihinde http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:335:0001:0014:EN:PDF adresinden erişildi.
Google. (2012). Şeffaflık raporu. 14 Nisan 2013 tarihinde http://www.google.com/transparencyreport/removals/government/TR/?by=product&p=2012-06 adresinden erişildi.
Howtobypassinternetcensorship.org. (2011). Bypass internet censorship quickstart. 20 Nisan 2013 tarihinde http://www.howtobypassinternetcensorship.org/files/bypass-internet-censorshipquickstart.pdf adresinden erişildi.
Hukuk Bilgi Bankası, 2007/9856 (T.C. Yargıtay Başkanlığı. 01 Ekim 2007). 10 Nisan 2013 tarihinde http://www.hukukturk.com/fractal/hukukTurk/pages/findKararDetail_n.jsp?&pKunye=Yarg%FDtay%205.%20%20Ceza%20Dairesi%20-%20Esas%20No:%202007/9856%20-%20Karar%20No%20:2007/6957%20%20-%20Tarih:%2001/10/2007&pTopHtml=%3Ctable%20border=0%20cellspacing=0%20cellp adresinden erişildi.
Hukuk Bilgi Bankası, 2012/6581 (T.C. Yargıtay Başkanlığı. 13 Haziran 2012). 10 Nisan 2013 tarihinde http://www.hukukturk.com/fractal/hukukTurk/pages/findKararDetail_n.jsp?pKunye=Yarg%FDtay%204.%20%20Hukuk%20Dairesi-%20Esas%20No:%202012/6581%20-%20Karar%20No%20:2012/10331%20-%20%20-%20Tarih:%2013/06/2012&&pTopHtml=%3Ctable%20border=0%20cellspacing=0%20ce adresinden erişildi.
IFLA. (2010). ıFla World Report 2010. 27 Mart 2013 tarihinde http://www.ifla-world-report.org/cgi-bin/static.ifla_wr.cgi?dynamic=1&d=ifla_wr_browse&page=query&interface=map adresinden erişildi.
Jones, B. M. (1999). libraries, access and intellectual freedom: Developing policies for public and academic libraries. Chicago: American Library Association.
Malley, I. (1990). Censorship and libraries. London: Library Association Publishing.
Netcraft. (2013). april 2013 web server survey. 15 Nisan 2013 tarihinde http://news.netcraft.com/archives/2013/04/02/april-2013-web-server-survey.html adresinden erişildi.
NTVMSNBC. (2011). Şok eden ‘sansür’ listesi! 20 Mart 2013 tarihinde http://www.ntvmsnbc.com/id/25207341/ adresinden erişildi.
OCLC. (2010). Perceptions of libraries, 2010: Context and Community. Dublin: OCLC Online Computer Library Center.
OpenNet. (2010). Country profiles: Turkey. 20 Nisan 2013 tarihinde http://opennet.net/sites/opennet.net/files/ONI_Turkey_2010.pdf adresinden erişildi.
Oppenheim, C. ve Smith, V. (2004). Censorship in libraries. ınformation Services & use, 24, 159-170.
OSCE. (2010). Freedom of expression on the internet. Astana: Organization for Security and Co-operation in Europe.
Oxford. (1968). oxford latin dictionary. London: Oxford University Press.
Özkan, H. ve Arıkan, A. (2009). Internet censorship in Turkey: University students’ opinions. World Journal on educational Technology, 1(1), 46-56.
Prabhat. (2011). Differance between censorship and restriction. 7 Nisan 2013 tarihinde http://www.differencebetween.net/language/words-language/difference-between-censorship-andrestrictions/ adresinden erişildi.
RWB. (2012). ınternet enemies report 2012. 26 Mart 2013 tarihinde http://en.rsf.org/IMG/pdf/turkiye_2012-2.pdf adresinden erişildi.
Singh, K. (2013). How many wesites are there on the internet as of now. 13 Nisan 2013 tarihinde http://loyfly.com/how-many-websites-are-there-on-the-internet-as-of-now/ adresinden erişildi.
Stone, D. (2012). 2011-2012 state legislation. 28 Nisan 2013 tarihinde http://www.ala.org/offices/sites/ala.org.offices/files/content/oif/ifgroups/stateifcchairs/stateifcinaction/state_lege_2012_AC.pdf adresinden erişildi.
TBMM. (1994). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. 12 Nisan 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/137-160.pdf adresinden erişildi.
T.C. Başbakanlık. (2001). Radyo ve Televizyonların kuruluş ve Yayınları Hakkında kanun, Basın kanunu, Gelir Vergisi kanunu ile kurumlar Vergisi kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair kanun Tasarısı ve anayasa komisyonu Raporu. 23 Mart 2013 tarihinde https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&ved=0CC0QFjAA&url=http%3A%2F%2Fbt-stk.org.tr%2Frtuk-meclis.doc&ei=2tRNUb_tN8OfO7HygOAH&usg=AFQjCNEETbxf8jABjsUFmvPqlqevnkPj0Q&sig2=cymZF5D67g-H_0q9xuachw&bvm=bv.44158598,d.ZWU adresinden erişildi.
T.C. Başbakanlık. (2007). İnternet ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair usul ve esaslar Hakkında Yönetmelik. 13 Nisan 2013 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/11/20071130-6.htm adresinden erişildi.
T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2001). 4676 sayılı Radyo ve Televizyonların kuruluş ve Yayınları Hakkında kanun, Basın kanunu, Gelir Vergisi kanunu İle kurumlar Vergisi kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair kanun ve Bir Daha Görüşülmek Üzere Geri Gönderme Tezkeresi ve anayasa komisyonu Raporu. 23 Mart 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem21/yil01/ss850m.htm adresinden erişildi.
TİB. (2012). 5651 Sayılı Yasa Hakkında. 20 Mart 2013 tarihinde http://www.tib.gov.tr/tr/trmenu-28-5651_sayili_yasa_hakkinda.html adresinden erişildi.
TİB. (2013). erişimin engellenmesi tedbiri istatistikleri. 13 Nisan 2013 tarihinde http://www.guvenliweb.org.tr/istatistikler/files/erisimengellemeistatistik.pdf adresinden erişildi.
TİB. (2013). Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı Sorgulama ekranı. 6 Nisan 2013 tarihinde http://eekg.tib.gov.tr/ adresinden erişildi.
Treble, P. (2008). China aims to clean up the Internet. maclean’s, 122(1).
Türk Ceza Kanunu. (2004). 5237 Sayılı Türk Ceza kanunu. 10 Nisan 2013 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html adresinden erişildi.
Türk Dil Kurumu. (2006). Güncel Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
